STEFAN KNIAT

Broszka ,mosiądz czerniony

 Biżuteria z metali nieszlachetnych stanowi ważne zjawisko we wzornictwie polskiej biżuterii z lat 1945-1989, powstałe z potrzeby czasów gospodarki dźwigającej się ze zniszczeń wojennych, naznaczonej ideologicznie. Więcej na ten temat w poście " Biżuteria z metali nieszlachetnych w Polsce 1945-1989"

  Pomimo narracji władz, biżuteria srebrna, mająca być biżuterią dla wszystkich,

“demokratyczną”, pod względem ceny nie do końca spełniała owe zamierzenia. Również z dostępnością nie było najlepiej. Przydziały srebra dla warsztatów złotniczych były niewystarczające. Twórcy, chcąc sprostać popytowi oraz narzuconym normom, tworzyli z łatwiej dostępnych materiałów. Miedź, mosiądz i cynk nie podlegały tak restrykcyjnym przydziałom. W pewnych przypadkach metale nieszlachetne były więc substytutem, zamiennikiem, ale byli również artyści którzy wspaniale wykorzystywali i podkreślali cechy poszczególnych metali i traktowali je równorzędnie ( Stefan Chudzikiewicz, Roman Modzelewski, Ludmiła i Ryszard Rohn )  

  Stefan Kniat, jak wielu innych artystów, aby podreperować budżet zajmował się wytwarzaniem biżuterii. Ponieważ była to praca niewymagająca bardzo skomplikowanych narzędzi i umiejętności, wielu twórców korzystało z tego, że w zrujnowanej wojną Polsce, był duży popyt na biżuterię i dorabiało sobie w ten sposób (np. Hanna Lachert, Henryk Lula, Stanisław Skura). Kim był Stefan Kniat?

Stefan Kniat to wielkopolski ceramik i metaloplastyk. Jest autorem poszukiwanych przez kolekcjonerów grafitowych talerzy zdobionych dekoracjami o tematyce roślinnej, zwierzęcej, wazoników, figurek ale także przepięknych metalowych broszek tworzonych własna techniką galwanoplastyki. Urodził się 1 września 1914 roku w Obornikach Wielkopolskich. Stefan w wyniku powikłań chorobowych stracił całkowicie słuch w wieku 10 lat i jako dziecko niesłyszące kształcił się w Krajowym Zakładzie dla Głuchoniemych w Poznaniu a następnie w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu, uzyskując absolutorium na wydziale ceramiki pod kierunkiem Rudolfa Krzywca. Powrócił do Obornik Wlkp. i z pomocą rodziny zbudował niewielką pracownię do wypalania ceramiki, gdzie tworzył drobne przedmioty dekoracyjne dla transatlantyków i placówek dyplomatycznych. Po wybuch II wojny światowej został wysiedlony z Obornik do Pionek. Tam pracował w ogrodnictwie ale też zaczął wytwarzać metalowe broszki i figurki zamawiane przez warszawskie sklepy. Po zakończeniu wojny przeniósł się do Łodzi, ale nieustannie starał się o utworzenie własnej pracowni w której mógłby wykonywać swoje projekty w glinie i metalu. Nawiązał współpracę z Wandą Telakowska i opracował dla BNEP-u projekty niewielkich przedmiotów dekoracyjnych. Powrócił do rodzinnych Obornik, lecz niestety zastał swoją pracownie ceramiczną rozszabrowaną i przeznaczoną na mieszkanie lokatorskie, wobec tego zajął sie galwanoplastyką. Jego broszki, niezwykle starannie wykonane, dekorowane motywami zwierzęcymi czy roślinnymi, figurki cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Z tego okresu prawdopodobnie pochodzi broszka ze zdjęcia głównego. Ma ona niewielkie wymiary 4 x3 cm i nie jest znakowana. Przedstawia lwa z uniesionymi przednimi łapami. CEPELIA zaproponowała mu stworzenie i kierowanie dużym warsztatem nastawionym na masową produkcję takich niewielkich dekoracyjnych przedmiotów, ale nie chciał się na to zgodzić, pozostając samodzielnym artystą, określanym przez CEPELIĘ mianem “chałupnika”. Upragnioną pracownię uruchomił w 1957 roku i ceramice poświęcił już swój czas. Zmarł 26 stycznia 1990 r.

Bibliografia:

1."Polska biżuteria artystyczna z lat 1945-1950 ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie" Warszawa 1999

2."Przedstawiamy Stefana Kniata" publikacja towarzysząca wystawie w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach, 2021